Stal nierdzewna: normy i poszczególne gatunki
Stal nierdzewna to bardzo popularny i ceniony materiał w wielu branżach. Cechuje się nie tylko niepodatnością na korozję, ale też wysoką wytrzymałością oraz odpornością na uszkodzenia mechaniczne. Ponadto znana jest ze znakomitego przewodnictwa ciepłego oraz łatwości w utrzymaniu w czystości. Czym konkretnie jest stal nierdzewna? Jakie są jej poszczególne gatunki i normy? Wyjaśniamy.
Stal nierdzewna — co to?
Stal nierdzewna, zwana też czasem stalą kwasoodporną (w skrócie INOX), jest materiałem odpornym na korozję. W jej skład wchodzi stop metali takich jak: żelazo, krzem, mangan i chrom (czasem dodaje się także nikiel i molibden).
Odporność stali nierdzewnej na korozję jest jej podstawową cechą, na którą bezpośredni wpływ ma właśnie zawartość chromu. Pierwiastek ten dzięki reakcji z tlenem i wodą (obecnymi w powietrzu) tworzy trwałą i cienką warstwę ochronną, która zabezpiecza przed procesem stopniowego niszczenia materiału. Istnieje wiele rodzajów stali nierdzewnej, jednak dla ochrony przed korozją każdy z nich musi zawierać min. 11% chromu.
Normy dotyczące stali kwasoodpornej
Obowiązująca obecnie w Polsce seria Norm europejskich PN-EN 10088 definiuje stale odporne na korozję, a także wykonane z nich wyroby płaskie i długie. Według wspomnianych norm, stale dzielą się na:
- stale żaroodporne;
- stale nierdzewne;
- stale żarowytrzymałe.
Zgodnie z powyższą normą odrębne pojęcie stali kwasoodpornej, przestało być stosowane i zalicza się je obecnie do stali nierdzewnych.
Gatunki stali nierdzewnej
Występują cztery podstawowe rodzaje stali nierdzewnej. Poszczególne cechy i właściwości fizyczne każdego z nich sprawiają, że mogą być stosowane w różnych warunkach i mieć konkretne, dedykowane zastosowania. Na podział stali nierdzewnej składają się:
- Stal ferrytyczna — wykorzystywana jest do wyrobu przedmiotów codziennego użytku, a jej odporność jest ograniczona ze względu na niską zawartość chromu.
- Stal austenityczna — stosowana jest do produkcji przemysłowych sprzętów o zastosowaniach spożywczych, chemicznych, konstrukcyjnych i armatury nierdzewnej, nie jest hartowana. W składzie posiada także nikiel i molibden. Dzięki dużej zawartości chromu (17-25%) jest bardzo odporna na korozję.
- Stal martenzytyczna — jest hartowana, wyjątkowo twarda i odporna na ścieranie. Stosuje się ją przy budowie wałów, pomp i elementów łącznikowych. Dzięki hartowaniu zawartość chromu może być pomniejszona (do ok. 12-18%), bez szkody na jakości finalnego wyrobu
- Stal duplex — czyli stal austenityczno-ferrytyczna. Jest bardzo wytrzymała, odporna na korozję i łatwa w obróbce. Stosuje się ją do konstrukcji zbiorników, wodociągów, gazociągów, rurociągów ropy naftowej itp.
Przy uwzględnieniu normy EN10088, wymienione powyżej rodzaje, podzielić można na poszczególne gatunki:
- dla stali ferrytycznej: 1.4000, 1.4003, 1.4016, 1.4510;
- dla stali astenitycznej: 1.4301, 1.4305, 1.4306, 1.4310, 1.4401, 1.4435, 1.4436, 1.4438, 1.4439, 1.4529, 1.4539, 1.4541, 1.4547, 1.4550, 1.4571;
- dla stali martenzytycznej:1.4006, 1.4021, 1.4028, 1.4031, 1.4034, 1.4057, 1.4122;
- dla stali ferrytyczno-austenitycznej: 1.4362, 1.4410, 1.4460, 1.4462.
Oznaczenia stali według norm
Stal nierdzewna to materiał stale zyskujący na popularności. Przemawia za nim m.in. wytrzymałość, łatwość utrzymania w czystości, odporność na korozję i wysokie temperatury oraz szeroki wachlarz zastosowań, w różnych warunkach.
Warto wiedzieć, że stal nierdzewna w Polsce, oznaczana jest według pięciu podstawowych norm. Należą do nich: PN - Polska Norma; EN 10088 - Europejska Norma; AISI - Amerykańska Norma; DIN - Niemiecka Norma i GOST - Rosyjska Norma.
